Tralo rastro dos suevos en Galicia

                

                                                         Osterby Man

 

TORDOIA, CAPITAL SUEVA 

(torden é "trueno" en danish e tordon é "trueno" en swedish, do xermánico "swe" "uno mismo" "self"). 

Aldemunde, Restande, Castenda, Leobalde, Anxeriz, Formarigo (Hermerico), Carballadrade ou Recarei (Requiario) son topónimos do concello de Tordoia.

Os suevos eran un pobo xermánico que habitaba a ourela leste do río Elba, nunha área comprendida entre o río Elba e o río Oder e que se corresponde na actualidade cos estados de Mecklemburgo-Pomerania Occidental, cuxa capital é Schwerin, e o estado de Brandeburgo, ámbolos dous pertencentes a extinta R.D.A. Era, xa que logo, un pobo báltico e costeiro que se estendía entre Dinamarca e Polonia, de feito a costa norte da antiga R.D.A era chamada Mare Suebicum polos cronistas romanos da antigüidade en referencia aos suevos. Precisamente, por seren un pobo báltico e marítimo, eu defendo que os suevos ou parte deles chegaron a Galicia por vía marítima, en barcos, asentándose primeiramente na provincia da Coruña e despois desprazándose cara as capitais conventuais de Lucus Augusti e Bracara Augusta. Neste senso e como curiosidade hai que dicir que o río Elba crúzase na súa traxectoria lóxica e desemboca de forma inexplicábel á esquerda da península danesa, moi preto da Bélxica e a un tiro de pedra da Galiza por mar. A vía marítima era, contra todo pronóstico, a máis directa, a máis rápida e curta, e moito menos perigosa e conflitiva pois non tiñan que facer frente bélico aos diferentes pobos que se ían atopando na súa longa migración terrestre, polo que é moi plausible que alomenos mulleres e nenos chegaran por mar a Galicia para evitaren os continuos conflitos, liortas e violacións inherentes a calquera longa migración invasora de carácter terrestre que atravesou media Europa no século V. Este feito diferencial, a migración marítima,  pode axudar a explicar a existencia do reino suevo, tan temperá e diferenciado do resto da península, como unha consecuencia das inmemoriais relacións marítimas a longa distancia do Arco Atlántico e a chegada por mar destas xentes. Neste senso a ameaza marítima que supoñían os pobos xermánicos do Báltico fainos comprender a monumentalidade das murallas tardorromanas de Lugo, unha cidade situada aparentemente na periferia do Imperio e moi lonxe do perigo que supoñían as famosas invasións terrestres dos pobos bárbaros do século V d.C.

 

Los reyes suevos de Galicia de Benito Vicetto

A importancia da presencia sueva na provincia da Coruña ponse de manifesto na existencia nesta provincia, e únicos en toda Galicia, de catro lugares chamados "Suevos", isto é; Suevos en Arteixo, Suevos na Baña, Suevos en Mazaricos e Suevos en Ames. Pero tamén podemos atopar o rastro dos suevos no estudio da antroponimia, no estudio dos nomes propios das persoas na actualidade gracias a útil ferramenta desta páxina web: https://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?idioma=es&ruta=onomast/nomes.jsp

Así, no caso dos nomes de muller de orixe xermánica podemos observar como estes se concentran fundamentalmente no interior da provincia da Coruña, nas comarcas de Xallas e de Ordes, como é o caso do nome de Dorinda e Adolfina. É ben sabido que as mulleres, por cuestións sociais, culturais e antropolóxicas, sempre foron máis estables dende un punto de vista xenético e territorial, pola contra os homes sempre se moveron moito máis polo territorio tanto de forma individual ou colectiva como de forma pacífica ou violenta.

Froito desta maior movilidade masculina, no caso dos homes tamén podemos observar un patrón territorial con algunha pequena ou grande diferenza. Deste xeito repítese a preponderancia de nomes masculinos de orixe xermánica no interior da Coruña pero desta vez cunha maior presenza de nomes xermánicos tamén na provincia de Lugo e Pontevedra e en moita menor medida na provincia de Ourense. Este modelo de esparexemento obedece como dixemos con anterioridade a unha maior movilidade do acervo xenético masculino que dende A Coruña desprazouse cara as capitais conventuais de Lucus Augusti e Bracara Augusta para construíren a arquitectura territorial do futuro e novo reino suevo de Galicia. Neste senso é paradigmática a distribución de nomes como Álvaro, Gonzalo ou Xermán.

 

 

 

No caso dos homes é curioso o nome xermánico de Herminio. Herminio significa soldado, guerreiro, home armado, e ten a súa maior incidencia nos concellos de Santa Comba, A Baña, Coristanco e Negreira onde eu sitúo persoalmente o mítico Monte Medulio. As crónicas antigas relatan a incursión de Xulio César no golfo Ártabro na procura e perseguimento dos Herminios.  

Porcentaxe de apelidos rematados en *sende e Tordoia ocupando o primeiro posto no ranking

Patronímico derivado do nome altomedieval Suero ou Sueiro, segundo algúns estudosos é un nome de orixe xermánica relacionado coa cidade xermana de Schwerin

Do danés "ramme" co significado de "marco" ou "golpear"

 

 

No caso das mulleres é curioso o nome xermánico de Adolfina. Adolfina é un nome que significa "muller de alta nobreza" e ten a súa maior distribución nos concellos de Ordes, Tordoia e Santa Comba. Tamén podemos observar como os nomes paradigmáticos de Dorinda e Hermosinda se circunscriben ao interior da provincia da Coruña. Alcira é un nome de orixe xermánica que significa "orgullo de los nobles". 

Como dato curioso, dicir que, no concello de Tordoia, como feito diferenciador doutros concellos da contorna, ata hai ben pouco celebrábase unha "comida" dos familiares tralo funeral do defunto semellante á tradición xermana do "banquete do cadáver" ou Leichenschmaus, un ritual funerario que o rexistro arqueolóxico tamén atopou nos enterramentos dos visigodos como por exemplo o de Alquería de Rubio en Gandía.

Un nome realmente curioso é o de Blandina. Blandina é un nome de muller pouco común, frecuente na súa forma masculina Blandinus en contextos altomedievais xunto a nomes claramente xermánicos. É un nome de muller que pervive todavía en Francia e tamén no concello de Santa Comba, particularmente na parroquia de Xallas de Castrís, onde se transmitía de xeración en xeración. De posible orixe xermánica, de brand co significado de espada. A etimoloxía de brand-espada non está clara, posiblemente do proto-xermánico blandan  co significado de mesturar ou amalgama metálica que brilla, a súa vez dunha raíz indoeuropea bhlend co significado de brillar ou brillante, de onde procede a palabra blonde co significado de amarelo brillante ou blenda co significado de brillo metálico. En sentido figurado algo que brilla é algo que cega á visión, de aí que blind sexa cego en inglés. Blanding en danés é mestura. Blondine como unha posible variante de Blandina. Outros nomes con menor presencia son Leonila, Malbina e Elisardo.

 

 

 © Marcos Castro Vilas, arquitecto.